Аэрапорт Пірсан пасьля некалькіх гадзінаў вопытаў у сваім эміграцыёным адстойніку, урэшце, выплюнуў нас у чорную верасьнёўскую ноч.

          І сябраўскі міні-вэн паімчаў нас, ачмурэлых ад недасыпаў і поўнай згубы адчуваньня часу, па хуткаснаму хайвэі міма начных агнёў і такіх нязвыклых, незразумелых чорных сілуэтаў невядомай нам краіны. “Нязнаны, новы сьвет...”

 

          ...”Ты, сынок, а што той жураўлік зь песьні, усё таропішся ў палёт. Ня ведаеш яшчэ, што радзіма мілейшая... Ат, едзем жа ж у белы сьвет, як у капеечку. Хто ведае, што нас там чакае. Глядзі, мо і не раз яшчэ там пачуеш “эмігрант паршывы”.

          Цяжкое рашэньне. Я тады была ўзяла асадку, падзяліла аркуш надвая і напісала “за” і “супраць”. Пад загалоўкам “супраць” аказаўся толькі адзін запіс: “настальгія”.

          Едзем – вырашыла я. І дала згоду сваёй сяброўцы, што ўгаворвала нас ехаць зь ёй у Канаду...

 

          Усе маўчалі. Кожны, уткнуўшыся ў шкло носам, напружана ўглядаўся ў цемру таронтаўскай ночы, у гэтыя загадкавыя, амаль незямныя, ляндшафты новай краіны.

          Заціснутая з усіх бакоў усімі нашымі вялізным валізкамі, самлеўшы, я клявала носам на сумку. Напружаньне і сто-трывогі апошніх дзён раптам зрынулі, і нейкі ўнутраны голас (ці, можа, анёл-ахоўнік?) спагадліва так паўтараў: “Усё. …Усё ўжо скончылася. …Усё цяпер ззаду. Усё. …Цяпер гэтая – твая краіна. …Гэта твая краіна.” І расціраючы вочы, я прагна ўглядалася ў чорныя сілуэты за вакном, як быццам недзе там ў іх можна было ўгадаць контуры свйго будучага жыцьця…

 

          Раніцай сябры павезьлі нас па горадзе. Вядома, у крамы, дый на горад паглядзець. Першае ўражаньне ад спальных раёнаў з прыватнымі дамкамі: ціхі-ціхі казачны горад. Казачны – таму што бязьлюдны. Бо па вуліцах пехам ніхто ня ходзіць, усё збольшага на самаходах стараюцца.

          На вуліцах мноства маленькіх крамаў (узгадваюцца нашыя кіёскі-шпакоўні). А назвы... назвы на ўсялякіх мовах: акрамя лацінскіх літараў – грэчэскія, арабскія, індзійскія, іярогліфы. А во раптам і нечым цёплым ахінула! – бачу: “Кулинария” родная!

          Ходнікі вузенькія. Губляешся ў калаўроце розных твараў, розных моваў. Стракатасьць гішпанскай, дзеканьне кітайскай, шамканьне карэйскай, ляляканьне арабскай. І ўсе ўсьміхаюцца: старэнькія бабулькі ў красоўках і шлёмах на роварах, захутаныя мусульманкі за рулём самаходаў.

          У крамах ля ўваходу на спецыяльных паліцах – газэты, таксама на розных мовах. На адной, на першай старонцы, -- вялізная карыкатура на Жана Крэцьена і Біла Клінтана. Сябар сабраў стос газэт на расейскай мове і сунуў мне: “Чытай”. “А грошы? – разгубілася я. “Якія там грошы! Усё задарма!”

          Казачнасьць гораду прыдавала яшчэ адна дэталь. Мы нідзе ня ўбачылі ніводнага паліцэйскага самаходу, ніводнага паліцыянта.

          -- Мам, а як яны выглядаюць, тыя паліцыянты? Якая ў іх форма?

          -- А хто ж іх ведае, сынок. Бач, нямашакі іх нідзе.

          -- А можа, пашукаць?

          -- Не назаляўся б ты ўжо так крэпка. Таго глядзі, у каталажку трапіш.

          -- А дзе ў іх тут каталажка? Ну тая, што кшталту нашай на Валадарцы? Ці на Акрэсьціна?

          Мае першыя лісты дадому сталі пачынацца адной і той жа фразай: “Мы ўжо два тыдні ў Канадзе, а паліцыянтаў яшчэ ня бачылі...”, “Мы ўжо паўтары месяцы тут, а ніводнага паліцыянта...”, “Мы ўжо тры месяцы...”

          -- Мама, мне сорамна перад сябрам. Ён пытаецца, якая форма ў канадыйскіх паліцыянтаў. Не напішу ж я яму, што чырвоненькая, як на тых паштоўках. Гэта ж несур’ёзна.

          Пошукі паліцыянтаў пагражалі ператварыцца ў маніякальную ідэю.

          А людцы ж мае добрыя! А што за дзікая краіна! Дзе ж вашая паліцыя? Хто ж парадак будзе адслежываць?

 

          Сьнежаньскім вечарам на куцьцю мы з сяброўкай рабілі сваю першую вылазку ў мясцовы “лікёрстор”. Каляды ж наперадзе і першы Новы год, вось і атаварываліся мы на ўвесь традыцыйны сьвяточны сезон. Кожнага ж разу не набегаешся: крама далёка, на кожным рагу тут не прадаецца, бо сьпіртное – адзіны ў Антарыё тавар, на які трымае манаполію дзяржава.

          Набралі мы бессаромна поўныя торбы, сяброўка ўжо выйшла на двор, і я разьлічыўшыся ў касе, накіравалася да выхаду. Яшчэ знутры праз шкляныя дзьверы бачу: стаяць перад ёй два здаравенных бамбізы, усе ў чорным, абвешаныя рацыямі, грудзі выпуклыя: бронекамізэлі. Ззаду стаяў белы з сіняй паласой і з мігалкамі самаход. “Паліцыя!” – здагадалася я, і тут жа паслабела ў нагах. Рэфлексы спрацоўвалі хутчэй, чым сьвядомасьць – рванулася назад, тут жа апомнілася... У галаве поўная блытаніна... і я на ватных нагах падыходжу і жаласна (што тое казьляня ў знакамітым мульціку) прамаўляю: “Паліцыя...”

         -- Поліс, поліс, -- радасна заківаў мне ў адказ той, што стаяў бліжэй. – Мэры Крыстмас!

         Што?

         -- Ірка, рот закрой, -- тузанула мяне сяброўка. – Яны кавы выйшлі папіць. Ды вось з дзеўкамі пагаманіць захацелася. Сама з перапуду ледзь... Мэры Крыстмас, дыр! – тут толькі я заўважыла духмяныя кубкі ў іхных руках ды й лагодныя ўсьмешкі на тварах.

         А гамонка нашая па-ангельску простая – на пальцах дый на інтуіцыі. Адзін, чарнявы, толькі пасьмяхаўся моўчкі; другі ж,  бяляваты, быў надта эмацыйны й вясёлы і стракатаў без упынку:

...Я – Джоні. ...А мой сябар – Алі. ...А як вас завуць? ...Я з Італіі, а ён з Самалі. ...Як даўно вы тут? ...О! Вэлкам то Кэнада! ...А вы адкуль? ...О! Беларусь! ...Ведаю, ведаю! Я быў там! 7 год таму. ...Прыгожая краіна, прыгожыя людзі! ...Я люблю Беларусь! ...У вас там праблемы зараз? Так?  ...Я ведаю, я сачу.  ...Так,так, там кепска, вельмі кепска. ...Але я люблю Беларусь!

         Больш падрабязна пагаварыць аб цудоўнай краіне Беларусь не выпадала. Дый сябар, гаворачы па рацыі, цягнуў яго ўжо за рукаў: на дзяжурства. Джоні напаследак яшчэ раз завярнуўся да нас і хуценька залапатаў, адыходзячы:

         -- Скажыце... скажыце нешта... на вашай мове... гэтае ...вельмі вашае як... –

         -- Хай ня лезе, -- буркнула я (пад уплывам такога нечаканага эмацыйнага ўздыму, відаць), – а лезе – хай ня плача!

         -- ...як слоган, як дэвіз.

         -- Ірка, што ты балбоніш? ...Жыве Беларусь!

         -- А што гэта значыць? Пераклад?

         Напарнік ужо махаў яму з самахода, ён тарапіўся.

         -- Гэта... ну... накшталт вашага “No pasaran!”

         ...Самаход ужо развярнуўся і выязжаў з паркінгу міма нас. З вакна ўзмыла ўверх рука са сьціснутым кулаком:

         -- Хай ня лезе! Жыве Беларусь!

 

         Цалкам зьбянтэжаныя, мы моўчкі глядзелі ўслед паліцэйскаму самаходу. Потым адна на адну. Потым зарагаталі. Потым...  

         Напэўна гэты букет, сплецены з перажытай за некалькі хвілін усёй гамы кантрастных пачуцьцяў – ад апошняга ў тваім жыцьці, таго рэфлекторнага, нажытага папярэднім досьведам, прыступу жывотнага страху, схлынуўшага разам і саступіўшага месца новаму, раптоўнаму, салодкаму адчуваньню вызволенасьці – і абвострыў усьведамленьне простай, як сьвет, праўды – нармальнага, здаровага адчуваньня свабоды. І разам з ім – прадчуваньне свайго месца ў гэтай краіне. І яе – ў маім жыцьці.   

         Не, ня ведала я яшчэ тады, чым я буду займацца ў сваёй новай краіне, контуры маёй будучыні усё яшчэ заставаліся загадкавым цёмным ляндшафтам. Ня ведала я, як лёгка і натуральна загавару я тут па-беларуску. І ніхто ў сьпіну мне не працэдзіць пагардліва: нацыяналістка!

         Ня ведала я, што стану тут пісаць па-беларуску і аб Беларусі – і ніхто за гэта не абзаве мяне “адмарозкам”. Што буду рабіць тут беларускую газэту – і мяне не пакараюць за гэта штрафам у выглядзе невымернага падатка. Я буду адкрыта сьвяткаваць тут Дзень Беларускай Волі – і мяне ня схопяць за каўнер і не адвалакуць у паліцэйскі акалодак.

         Я яшчэ ня ведала гэтага.

         Але нейкім шостым пачуцьцём – можа, тым, дзе менавіта і захоўваюцца самыя першасныя натуральныя чалавечыя пачуцьці – я зразумела тады: там мая Краіна, дзе мая Свабода.

 

​

Травень, 2004