16.
       Нядзельная раніца.
       Дзьве вясёлыя, разьбітныя цёткі – цётка Аня і цётка Маня – прыйшлі да нас у госьці.
       Цётка Маня – маміна старэйшая сястра. Яна трапіла ў Менск ў 1944 пасьля ягонага вызваленьня, калі там пачалі будаваць аўтазавод. Яе, 17-гадоваю камсамолку, мабілізавалі на ахову будаўніцтва. Там яна пазнаёмілася з былым партызанскім камандзірам і выйшла за яго замуж. Яны абое адпрацуюць на аўтазаводзе аж да самай пэнсіі.
       А цётка Аня – іхная траюрадная сястра, жонка іхнага брата Мікалая – “вечнага партызана”.
       Цёткі прыйшлі ў адведкі. Пасьля чаркі яны пачуваюцца яшчэ больш жыцьцярадаснымі й сьмелымі.
       – Пятро! Як гэта дзіцё не пахрысьціш? – дражняць яны майго партыйнага бацьку, які ж ...дык ...павінен быць атэістам. Замест бацькі гэтта ж я – выбухваю лаянкай на нейкай сваёй мове.
       – Ого! А што галосная!
       – А-а... равець бясконца. Як ніхто. – уздыхае мама.
       – Пятро, то ж ня гожа! Трэба табе яе ўпарадкаваць. Га?
       І вось яны са сьмехам, блазнуючы, запіхваюць мяне ў сумку. Саша, зьбянтэжаны такім паваротам, стаіць разгублены.
       – Бач, хлопе... калі яна ўжо такая крыкуха – мы яе забяром! – Саша ўскоквае дзікай кошкай і ўчэпліваецца рукамі і нагамі ў ручку сумкі, кусае цётчыны рукі.
       – Ірынка! Наша дачушка! Мама, яны забіраюць яе! Не аддавай!
       – Ай, сынок, яна благая. Равець во дзень і ноч. Я так стамілася. Не магу больш зь ёй. Давай аддадзім яе.
       – Я! ...Я сам буду яе гадаваць!

​

       17.
       Праз увесь прамёрзлы горад, схаваную ў звычайнай сумцы, мяне прывезьлі ў Касьцёл сьвятых Сымона і Алены, што на плошчы Леніна каля дома Ўраду.
       Наш улюбёны Чырвоны касьцёл цудам ацалеў у апошнюю вайну. Некалі пабудаваны быў як каталіцкі касьцёл на сродкі аднаго багатага гараджаніна ў памяць аб сваіх памерлых дзецях. Але пасьля рэвалюцыі каталікі ж былі забаронены, і цяпер тут ідзе праваслаўная служба. Пазьней забароняць і яе, і там атабарыцца Саюз кінематаграфістаў, што і выратуе  будынак ад поўнага “революционного преобразования”.
       ...Я сяджу на руках абаіх маіх цётак. Разамлеўшы і падабрэўшы ад цёплага водару, я цікаўна разглядаю дзіўны пакой, прыгожыя іконы, пакрытыя белымі з чырвоным ручнікамі, агеньчыкі сьвечак. Сьвятар у залачонай вопратцы гаворыць дзіўнавата незразумелымі словамі і махае перад намі нейкай дымнай штукай. Потым ён пырскае на мяне вадой, перахрышчвае і надзявае мне на шыю маленькі крыжык...
Мяне нараклі Ірынай. Імем, якое выбраў для мяне мой брат.

       ...Праз гады, калі людзі будуць казаць, што я такая цярплівая і цярпімая, ці дзівавацца маёй цўдоўнай устойлівасьці да марозу – я буду адказваць: гэта таму, што ў мяне аж дзьве хросныя маці. Ну, а мароз...  а з Марозам мы ж проста – “малочныя браты”.

 

                                                                                                *     *     *

Не шутят такими вещами,
Но каждой прожилкой в судьбе
Я верю: меня завещали
На этой планете тебе.

Бери же любовь! И печали
В смущенной душе не таи...
Меня, как огонь, передали
В неловкие руки твои.



       Саша памёр пахмурным лістападаўскім днём 1996 году, калі яму было 40. Памёр ён ад той сацыяльнай бяды, што набыла памеры эпідэміі ў нашай краіне. Ён аказаўся слабым перад хваробай, якая замяніла Любоў у нашым доме на Злосьць і Боль.
       Той, хто мусіў нарадзіцца жураўлём, хацеў бачыць Сьвет дасканалым ...і выбраў доўгі і пакутны шлях адыходу зь яго.
       Мама ня бачыла ягонай сьмерці: яна памерла на два гады раней. Бацька ж пакінуў сям’ю даўно: маючы дзьве вышэйшыя адукацыі, ён так і ня змог пракарміць сям’ю за свой заробак. Развод быў такім бурным, што ён так да нас больш і не прыходзіў, а свайго сына пабачыў пасьля 23-гадовай разлукі толькі ў дамавіне. Праз год я пахавала і яго.
       Пасьля Сашавай сьмерці я знайшла ў ягоных рэчах два сшыткі, сьпісаныя ягоным прыгожым дробным почыркам. Два сшыткі вершаў, напісаных на “правильном языке” без адзінай памылкі, аб якіх я ня мела раней ніякага ўяўленьня.
       Гэтыя прыгожыя, мудрыя, неабсяжныя, дзівосна прароцкія вершы.



Путь простёрся за чертой конца пути –
Парадокс, противоречье, вызов безднам...



       І толькі гэтыя вершы і той маленькі крыжык, які я выпадкова знайшла ў старых сямейных паперах, калі выпраўлялася ў Канаду, грэюць тут мне душу, адмарожаную там – ў маёй цяпер далёкай, цудоўнай, крохкай, непаддатлівай краіне.



       ...Тая Зіма была вельмі халоднай...



 

Я ненавижу всякое насилье.
Но худший тип -- насилие добра:
под каблуком хрустят чужие крылья,
зато идет по правилам игра.

Я не играю в жизнь -- мои ошибки
зачтутся мне -- не вам о них жалеть.

Вы говорите, нынче в моде скрипки?
Но с детства я предпочитаю медь.
 
Любить?! -- Люблю.
Надеяться?! -- Надеюсь.
Пускай легко обидеть и сломать,
но никогда не выбить эту ересь
из тех, кто не боится умирать.

Я не боюсь. Я верю в воскрешенье.
Не там, а здесь. Бездонные миры --
соединятся люди во спасенье.
И к черту ваши правила игры.*