Панядзелак і ў Канадзе цяжкі дзень. Відаць, гэта -- паўсюдная зьява. "Human nature", кажуць канадыйцы.
Але сёньня я ёрзаю на сваёй студэнцкай лаве ў школе ангельскай мовы больш за маіх аднаклясьнікаў. Уздыхаю і раблю памылак больш, чым звычайна: у галаве кружэньне, у розуме замяшаньне... Мая суседка -- турчанка -- пацяшаецца зь мяне і ціхенька хіхікае (бо ў клясе мае быць цішыня: мы робім практыкаваньне-тэст у абмежаваным часе, каб "адчуваць сябе пад стрэсам, як і на сапраўдным экзамэне")...
Яна ўжо ведае, што я -- беларуска і што беларусы нечым адрозьніваюцца ад астатніх славянаў. І што гэтыя паўночныя дзіўнаватыя (калі не сказаць горш) людзі любяць зіму і сьнег, ходзяць па грыбы ў лес, як у супэрмаркет, у клясе сядаюць бліжэй да адчыненага вакна, а кпіны-жарты з настаўнікаў строяць з сур'ёзным тварам. Кожнага разу, як я выходжу з-за стала, ёй даводзіцца падсоўваць сваё крэсла, то аднойчы яна й кажа:
-- Мне варта браць падатак за транзыт, як на Басфоры... Ты ведаеш Басфор? Кожны хоча валодаць гэтым пралівам, каб зьбіраць грошы за транзыт.
Я ўсьміхаюся і выстаўляю вялікі палец на знак таго, што жарт удаўся і я яго прымаю.
-- Праз маю краіну таксама ідуць важныя гандлёвыя шляхі. Прыкладам, гоняць нафту па трубах зь Сібіры на Захад...
-- Дык гэта ж пастаянныя грошы!..
-- Пастаянныя войны! -- перабіваю я яе, усплёскваючы рукамі. -- Кожны хоча валодаць гэтым кавалкам зямлі на дурніцу, каб не плаціць падаткаў за транзыт!
-- "Раша"? -- сьмяецца яна і выстаўляе вялікі палец.
...Сёньня, калі чарговы раз я заблытваюся ў сваіх паперах і, крэкчучы, уздыхаю, яна паказвае мне вялікі палец і глядзіць насьмешліва-запытальна.
-- У суботу ў маёй "кам'юніці" была вечарына... -- тлумачу па-змоўніцку шэптам.
-- У вас бываюць вечарыны? -- шэпча яна.
-- Ага. "Восеньскі баль".
-- Здорава! У вас вялікая кам'юніці? Колькі вас было?
-- 150 чалавек. Як ніколі. Ня ведалі, куды людзей садзіць.
-- О! Відаць, крутая была вечарына! -- хіхікае яна.
-- Ага... Усё б нічога, але я вярнулася дахаты а чацьвёртай раніцы. А а сёмай мяне ўжо пабудзіў тэлефонны званок... -- (я ня стала ёй тлумачыць, як мой сябра Кастусь, пабачыўшы, што "ўсе верабейкі ўжо прачнуліся і нешта дзяўбуць", вырашыў, што і я ўжо на нагах).
-- Ого! Вы так доўга гуляеце?
-- Ведаеш, як калі. Гэтым разам было весела... -- (менавіта апоўначы Надзейцы раптам закарцела "разьвесяліць" мяне... і апошняя электрычка мэтро мяне не дачакалася. А калі б той стол з музычнай апаратурай, урэшце, не зваліўся а 3 гадзіне -- не дачакалася б, відаць, і першая.) -- А потым мы, як заўсёды, прыбіраем залю, каб з раніцы ўсё было чыста да службы ў царкве.
-- О-оў... -- усьмешка сыходзіць зь яе твару, і яна ўтаропліваецца ў паперы. Цяпер яна будзе ведаць яшчэ, што беларусы -- прыстойныя артадоксы.
Але, таўчэ мяне ў бок:
-- А што вы там рабілі, на вечарыне -- танчылі? -- глядзіць хітравата.
-- Ня толькі. Быў канцэрт, канфэрансье...
-- Артысты?!
-- Так. Былі й прафэсійныя артысты. І нашыя сябры -- таленавітыя, таксама кожнага разу выступаюць. У нас свой фольк-гурт ёсьць, і кожны, хто хоча, сьпявае, вершы чытае. Яшчэ конкурсамі рознымі забаўляемся...
-- Якімі?
-- "Беларуская прыгажуня", "Самая добрая жанчына"...
-- Ты што-небудзь выйграла?
-- Не. Мой сын выйграў другі прыз як "Беларускі асілак".
-- А што ён рабіў? Дужаўся?
-- Гарбуза вялізнага падымаў.
-- Wow... Цікава ў вас... -- і мы зноў паглыбляемся ў паперы.
Праз хвіліну таўчэ мяне ў бок ізноў:
-- А вы п'яце на вечарыне? -- такі не сунімаецца яна. (Перад вачыма ўсплывае вобраз мілай сяброўкі Надзі...)
-- То выпіваем... Вядома ж... -- які ўжо раз на сёньня ўздыхаю я.
-- А што вы п'яце? Я чула, расейцы любяць "водку". Але ж ты -- не расейка.
-- Любяць гарэлку і ў нас. Мужыкі збольш. А жанчыны п'юць віно. Я асабіста гэрэлку не люблю.
-- А колькі ты выпіла? ... Віна?
-- А-а... у-у... -- я замаруджваюся...
-- Ну, колькі келіхаў? -- ёй здаецца, яна жартуе. А мне, ці дасьцё веры, ніколі ў галаву не прыходзіла лічыць келіхамі (тым больш, іхнымі)... Уваччу стаіць тая Надзькіна пузатая, памерам з добры гляк, бутля...
Раблю спробу схавацца за тварам прыстойнага артадокса...
-- Ты што, ня памятаеш, колькі келіхаў выпіла?! -- рагоча яна.
Вяртаецца, азіраючыся, да сваіх папераў і, ня гледзячы на мяне, выстаўляе мне вялікі палец.
Праз хвіліну зноў таўчэ ў бок:
-- А вы закусваеце? Ну, ясьцё на вечарыне?
-- Так, у нас вячэра была.
-- А што?
-- Беларуская кухня.
-- Праўда? А што менавіта? Што ў вас самае любімае, ваша нацыянальнае?
Зноў я зьбянтэжаная:
-- Ты б ня стала гэтага есьці...
-- Сьвініна!
-- Ну, ты ведаеш...
-- А што, мяса як мяса, я спрабавала...
-- Але я маю на ўвазе тлустую частку, белую. Ды ў нас іншая парода сьвіньняў, і вырошчваюць па-іншаму. Тут такога няма.
-- А, ведаю: ham.
-- Хутчэй: bacon. Белая тлустая частка. Вось такой таўшчыні.
-- Але... -- задумваецца. -- Але як вы гэтае ясьцё?... -- бурчыць з кепска прыхаванай агідай.
-- Мы прывыклі, -- ўздыхаю. -- Гэта традыцыйна. Ведаеш, яно добра захоўваецца ў нашым клімаце. І ўзімку яно дае нам цяпло, разумееш, саграе.
Яна ківае галавой, губляючы давер да мяне... Але цікаўнасьць перамагае агіду:
-- А як вы яго ясьцё? Асаблівыя стравы рыхтуеце? Варыце неяк, тушыце?
(Ха! Рацэптаў хоча набыць?)
-- Не-а. Толькі солім.
-- Што?! -- яе твар перакошваецца. -- Што?! Вы ясьцё гэта с-ы-р-ы-м?!
Я моўчкі ківаю галавой. Ейны твар зморшчваецца, вочы слупянеюць, язык высоўваецца на ўсю даўжыню, як быццам на яго трапілі французкая жабіна лытка з кітайскім вусенем разам, і яна ня ведае, як іх пазбавіцца...
-- Разумееш, мы прывыклі, -- паціскаю я плячыма. -- Зь дзяцінства. У нас калі немаўлятка падрастае, калі яго пычынаюць прыкармліваць-- месяцаў у 5-6, ага? вось, -- яму адразу даюць у руку сала. ...І яно так ...сабе ...смокча...
-- Poor!!! children!!! -- усплёсквае яна рукамі і адварочваецца ад мяне да сваіх папераў.
...Праз колькі хвілін нашыя позіркі сустракаюцца. У ейных вачах ізноў хаваюцца хітрынкі.
-- Poor children... -- бурчыць яна, круцячы галавой.
-- Really poor... -- падтакваю ёй я, і мы схіляемся над паперамі, выстаўляючы адна адной вялікія пальцы.
Таронта.
Лістапад, 2003
"Беларускае слова" № 6-7
Пасьля балю